• ostatnia aktualizacja: 29-08-2023

Od pewnego czasu Niemiecki Instytut Historyczny w Warszawie (DHI) w swoim szerokim spektrum działalności naukowej i popularyzatorskiej stawia akcent m. in. na dzieje prowincji Prusy Wschodnie w okresie rządów narodowych socjalistów,  w tym w szczególności lata II wojny światowej, a więc ekspansję tej prowincji o północne Mazowsze, Suwalszczyznę i Działdowszczyznę, w późniejszym zaś okresie (od 1941 r.) o Okręg Białystok. W zdecydowanym stopniu ten kierunek działalności DHI zawdzięcza Christhardtowi Henschelowi, jednemu z pracowników naukowych.

DHI tym samym stara się zasypać sporą lukę w polskiej (ale i niemieckiej) historiografii, która zaistniała. Oczywiście, nie sposób w kontekście dziejów Prus Wschodnich (czy to pojmowanej jako prowincja, czy jako szersze pojęcie) pominąć działalności choćby Fundacji Borussia, która na tym polu jest chyba najbardziej zasłużona. Ale faktem jest, że nadal brakuje rzetelnych, podstawowych badań nie tylko nad strukturami funkcjonowania NSDAP (należałoby podjąć prace w kierunku, które wyznaczył nieodżałowany Bohdan Koziełło-Poklewski!), w tym SS i SA, niemieckiej aparatu administracyjnego (struktur władz cywilnych, wojskowych, sądowniczych itd.), Zagładą, gospodarką, życiem codziennym itd. Tu wciąż bardzo wiele jest do zrobienia - nawet w kontekście (wydawałoby się) proporcjonalnie najlepiej "rozpracowanych" terenów dawnej rejencji ciechanowskiej.

Jak jednak wspomniałem, obok działań o charakterze stricte naukowym (konferencje, panele, wydawnictwa) DHI organizuje też m. in. warsztaty dla nauczycieli. I na takie właśnie wydarzenie otrzymałem zaproszenie, z którego z przyjemnością skorzystam.

13 października (w sobotę) w Domu Mendelsohna w Olsztynie odbędą się warsztaty dla nauczycieli z Warmii i Mazur zatytułowane "Imperialny projekt Prus Wschodnich. Aneksja ziem polskich podczas niemieckiej okupacji i rola narodowych socjalistów z Królewca, Tylży i Olsztyna". Podczas pierwszego seminarium wygłoszę referat poświęcony w zarysie historii i funkcjonowaniu SA ("brunatnych koszul") w największych z niemieckich prowincji Starej Rzeszy, czyli Prusach Wschodnich właśnie.

Poniżej przedstawiam dane dotyczące wspomnianych warsztatów, jak i ich program przesłany przez organizatorów:

Imperialny projekt Prus Wschodnich.

Aneksja ziem polskich podczas niemieckiej okupacji i rola narodowych socjalistów z Królewca,Tylży i Olsztyna

Podczas II wojny światowej nazistowskie władze Prus Wschodnich odegrały ważną rolę w aneksji Suwalszczyzny, Mazowsza Północnego, Białostocczyzny oraz Grodzieńszczyzny. Polityka okupacyjna i przeprowadzone w sposób systematyczny zbrodnie na ludności cywilnej były realizowane przez niemieckich urzędników i funkcjonariuszy, którzy nierzadko pochodzili z Prus Wschodnich. Grupa ta odegrała np. kluczową rolę w tworzeniu Okręgu Białostockiego i w przeprowadzeniu Holokaustu na tym terenie.

Warsztaty z dyskusją panelową adresowane są przede wszystkim do nauczycieli, ale również do wszystkich innych osób zainteresowanych tym tematem. Oprócz przybliżenia aktualnego stanu badań historyków nad okupacją niemiecką na ziemiach przyłączonych do Prus Wschodnich dyskutowane będzie zagadnienie, na ile specyficzna rola Prus Wschodnich w okresie nazistowskim wpłynęła na obecną kulturę pamięci tego regionu i czy dzisiaj istnieje coś w rodzaju regionalnej odpowiedzialności za pamięć o tym okresie.

Dane organizacyjne:

Nauczycielki i nauczyciele proszeni są o zgłoszenia do dnia: 5.10.2018 pod adresem: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.

Organizacja: Christhardt Henschel, Kornelia Kurowska, Janusz Samarow, Felix Ackermann.
Organizatorzy (instytucje): Niemiecki Instytut Historyczny w Warszawie, Fundacja „Borussia”, Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli w Olsztynie.

Miejsce zajęć: Dom Mendelsohna, ul. Zyndrama z Maszkowic 2, Olsztyn.
Warsztaty odbywają się w ramach programu towarzyszącego Festiwalowi Mendelsohna.

Program:

Regionalny wymiar narodowego socjalizmu?

Rola Prus Wschodnich w niemieckiej okupacji ziem polskich

Seminarium I
Prusy Wschodnie i ekspansja Trzeciej Rzeszy

9.00
Ralf Meindl: Imperium Ericha Kocha. Regionalna geneza narodowego socjalizmu w Prusach Wschodnich
Jan Daniluk: „Brunatne koszule” w prowincji Prusy Wschodnie

Seminarium II
Regionalny wymiar niemieckiej polityki okupacyjnej?

10.15 
Christhardt Henschel: Rejencja Ciechanowska jako projekt kolonialny. Rola Prus Wschodnich w okupacji północnego Mazowsza
 Elżbieta Szubska-Bieroń: Schröttersburg. Praca i życie codzienne w Płocku pod okupacją niemiecką 1939-1945.

 

Seminarium III                    
Przyczynek do rozważań wieloperspektywicznych

11.30                                    
Daniel Boćkowski: Spojrzenia przez granicę. Niemiecka okupacja północnego Mazowsza z perspektywy sowieckiej.
Felix Ackermann: Wschodnia część Okręgu Białystok 1941-1944 jako pole bitwy polsko-białoruskiej?

 

Okrągły stół
Mroczna spuścizna Prus Wschodnich

14.00  
Jak dzisiaj traktowany jest regionalny wymiar narodowego socjalizmu na Warmii i Mazurach?

Dyskusja z udziałem: Ralfa Meindla, Elżbiety Szubskiej-Bieroń, Rafała Żytyńca, Christhardta Henschela
Moderacja: Felix Ackermann

 
Tytułowe zdjęcie:

Żołnierze niemieccy  na czołgu radzieckim w Grodnie, lato 1941 r. Zdjęcie z kolekcji Feliksa Woroszyńskiego

(materiały informacyjne DHI)
warsztaty dla nauczycieli 13.10